رای شماره ۴۳۰ هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع اقدام اشخاص

رای شماره ۴۳۰ هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع اقدام اشخاص و دستگاهها نسبت به تخریب سنگ قبور شهدا و تعویض آن در صورت عدم رضایت صاحبان آنها خلاف موازین شرع است

رای شماره ۴۳۰ هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع اقدام اشخاص و دستگاهها نسبت به تخریب سنگ قبور شهدا و تعویض آن در صورت عدم رضایت صاحبان آنها خلاف موازین شرع است



تاریخ دادنامه: ۵/۱۰/۱۳۹۰ شماره دادنامه: ۴۳۰ کلاسه پرونده: ۸۸/۴۷۷
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای داود براتی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۱۱ـ۲ آیین‎نامه شماره ۹۴۹۵/ت۲۴۴۶۵هـ ـ ۵/۳/۱۳۸۱ هیات وزیران
گردش کار: جدول پیوست مصوبه شماره ۹۴۹۵/ت۲۴۴۶۵هـ ـ ۵/۳/۱۳۸۱ هیات وزیران تحت عنوان «آیین‎نامه طرح ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و بزرگداشت یاد شهیدان و تجلیل از ایثارگران حماسه دفاع مقدس و اعطای تسهیلات فرهنگی و هنری به خانواده‎های معظم شاهد و ایثارگران» که شرح فعالیتهای طرح ترویج فرهنگ ایثار و شهادت موضوع بند د ماده ۱۵۹ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را ذکر کرده و در بند ۱۱ـ۲ آن مقرر شده است که:
«حفظ و نگهداری و ساماندهی امور گلزارهای شهدا و دفاتر و واحدهای فرهنگی دفاع مقدس از طریق عمران و آبادی، تکمیل شناسنامه فرهنگی، ثبت نشان ویژه بر روی نقشه‎های جغرافیایی و تابلوهای شهری و بین شهری و ایجاد واحدهای فرهنگی در محل گلزارها »
آقای داود براتی به موجب دادخواست تقدیمی، ابطال بند ۱۱ـ۲ از جدول پیوست مصوبه به شرح مذکور را خواستار شده است و ادعا می‎کند که این بند از مصوبه از حدود اختیارات هیات وزیران خارج است و باعث تخریب قبور شهدا، سنگ نوشته‎ها و همچنین تابلوهای منصوب بر سر قبور شهداست و با موازین شرعی نیز مغایرت دارد و ابطال آن را خواستار شده است.
در پاسخ به شکایت شاکی، مشاور و مدیرکل دفتر امور حقوقی دولت به موجب لایحه شماره ۲۵۱۷۹۵/۶۵۰۵ـ۱۷/۱۲/۱۳۸۸ توضیح داده است که:
«۱ـ به موجب ماده ۳۸ قانون دیوان عدالت اداری «ذکر موارد مغایرت مصوبه با شرع یا قانون یا خروج از اختیارات در درخواست ابطال مصوبات ضروری است. در حالی که در دادخواست تقدیمی، از طرفی ابطال کل «آیین‎نامه طرح ترویج فرهنگ ایثار و شهادت ...» تقاضاشده و ماده یا مواد خاص، مورد اشاره قرار نگرفته است و از سوی دیگر هیچ مستند قانونی که مصوبه دولت مغایر با آن باشد ذکر نشده است.
۲ـ در مورد بند ۱۱ـ۲ جدول ضمیمه آیین‎نامه یادشده که به لحاظ مفاد آن با درخواست تقدیمی مرتبط است لازم به ذکر است که از یک طرف این بند در اجرای حکم قانونی موضوع بند (د) ماده (۱۵۹) قانون برنامه سوم توسعه به تصویب هیات وزیران رسیده است و از طرف دیگر اساساً مفاد این بند که ناظر بر انجام پاره‎ای اقدامات اجرایی است مغایرتی با قوانین ندارد.
۳ـ نکته قابل توجه آن که استمرار اجرای طرح یاد شده به صراحت بند (ک) ماده (۱۰۶) قانون برنامه چهارم توسعه ... مورد تاکید قانونگذار قرار گرفته است.
۴ـ با عنایت به مفاد شکایت و نیز دفاعیات بنیاد شهید و امور ایثارگران و سوابق مربوط، ایراد و اعتراض شاکی ناظر بر عملیات و اقدامات اجرایی است که در بهشت زهرا (س) در مورد تعدادی از قبور شهدا صورت گرفته و از این جهت لازم است به طرق قانونی مربوط غیر از راهکار تقاضای ابطال مصوبه اقدام کنند.»
قائم مقام دبیر شـورای نگهبان قانون اساسی نیز بـه موجب نامه شـماره ۴۰۰۵۱/۳۰/۸۹ ـ۲۱/۷/۱۳۸۹ اعلام کرده است که:
«موضوع بند ۱۱ـ۲ از مصوبه شماره ۹۴۹۵/ت۲۴۴۶۵ مورخ ۵/۳/۱۳۸۱ هیات وزیران، در جلسه مورخ ۱۴/۷/۱۳۸۹ فقهای شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نظر فقهای معظم به شرح زیر اعلام می‎شود:
اصل ساماندهی که در مصوبه آمده است خلاف موازین شرع شناخته نشد. اما اقدام اشخاص و دستگاهها نسبت به تخریب سنگ قبور شهداء و تعویض آن در صورت عدم رضایت صاحبان آنها خلاف موازین شرع می‎باشد.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان علی‎البدل شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت می‎کند.



رای هیات عمومی



اولاً: نظر به این که قـائم مقام دبیر شورای نگـهبان به موجب نامه شـماره ۴۰۰۵۱/۳۰/۸۹ مورخ ۲۱/۷/۱۳۸۹ اعلام کرده است که « اصل ساماندهی که در مصوبه آمده خلاف موازین شرع شناخته نشد. اما اقدام اشخاص و دستگاهها نسبت به تخریب سنگ قبور شهدا و تعویض آن در صورت عدم رضایت صاحبان آنها خلاف موازین شرع می‎باشد.» بند ۱۱ـ۲ مصوبه شماره ۹۴۹۵/ت۲۴۴۶۵هـ ـ ۵/۳/۱۳۸۱ هیات وزیران با توجه به فراز اول نظریه فقهای شورای نگهبان قابل ابطال تشخیص داده نمی‎شود. بدیهی است با توجه به فراز دوم نظریه مذکور، اقدام اشخاص و دستگاهها نسبت به تخریب سنگ قبور شهدا و تعویض آن در صورت عدم رضایت صاحبان آنها خلاف موازین شرع است.
ثانیاً: نظر به این که به موجب بند د ماده ۱۵۹ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۷/۱/۱۳۷۹، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف شده است به منظور ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و بزرگداشت یاد شهیدان و تجلیل از ایثارگران و حماسه دفاع مقدس و اعطای تسهیلات ویژه در فعالیتهای فرهنگی هنری به خانواده‎های معظم شاهد و ایثارگران با همکاری بنیاد شهید انقلاب اسلامی و بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی و بنیاد حفظ آثار و ارزشهای مقدس، طرح مناسبی را تهیه و به هیات وزیران ارائه کند و در همین راستا هیات وزیران به موجب مصوبه شماره ۹۴۹۵/ت۲۴۴۶۵هـ ـ ۵/۳/۱۳۸۱ آیین‎نامه طرح ترویج فرهنگی ایثار و شهادت و بزرگداشت یاد شهیدان و تجلیل از ایثارگران حماسه دفاع مقدس و اعطای تسهیلات فرهنگی و هنری به خانواده‎های معظم شاهد و ایثاگران را به تصویب رسانده است و در ماده ۶ آیین‎نامه، فعالیتهای مورد نظر به موارد مذکور در جدول پیوست تصویب‎نامه موکول شده است و بند ۱۱ـ۲ از جدول شرح فعالیتهای طرح ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به حفظ و نگهداری و ساماندهی امور گلزار شهدا و دفاتر و واحدهای فرهنگی دفاع مقدس از طریق عمران و آبادی تصریح شده است و از سویی در بند ک ماده ۱۰۶ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۳ دولت مکلف شده است، اقدام لازم در جهت استمرار اجرای طرح ترویج فرهنگ ایثار و شهادت معمول دارد، بنا به مراتـب فوق بند ۱۱ـ۲ از آیین‎نامه مورد اعتـراض، در حدود اختیارات هیات وزیران صادر شده است، با قانون مغایرتی ندارد و قابل ابطال تشخیص داده نمی‎شود.
رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری